बेलारूसमध्ये गेल्या दोन आठवड्यापासून अस्वस्थतेचं वातावरण आहे. राष्ट्रपती अलेक्झांडर लुकाशेंको यांच्याविरोधात नागरिकांनी आंदोलनाचा पवित्रा घेतला आहे. 25 वर्षाहून अधिक काळ सत्तेत असलेल्या लुकाशेंकोंची खुर्ची या बंडाने संकटात आली आहे. सत्ता वाचवण्यासाठी शेजारी राष्ट्राकडून त्यांनी सैन्य मदतीची अपील केली आहे.
राजधानी मिंस्कला सध्या छावनीचे स्वरूप असून ठिकठिकाणी लष्कर व पोलीस तैनात करण्यात आली आहेत. दूसरीकडे देशभरातून तरुणांचे लोंढे राजधानीत दाखल होत आहेत. संसद भवनचा परिसर तरुणांईच्या ‘चले जाव’ घोषणांनी दुमदुमला आहे.
दि गार्डियनच्या मते, बेलारूस निर्णायक राजकीय बदलांकडे कूच करत आहे. आंदोलकांना विश्वास वाटतो की, कितीही दमनतंत्र वापरलं तरीही सत्ताबदल अटळ आहे. जगभरातील प्रमुख मीडिया हाऊससने तरुणाईच्या आंदोलनाला मोठी जागा दिली आहे.
राष्ट्रपती लुकाशेंको यांनी सत्तेविरोधातील हे आंदोलन मोडून काढण्यासाठी आपली सर्व शक्ती पणाला लावली आहे. शेवटचं वृत्त हाती आलं तोपर्यंत 3000 आंदोलक तरुणांना अटक झाली होती. कोरोनाच्या महाभयंकर संकटात जीवावर उदार होऊन रूसी युवक संघटित झाले आहेत. दमनशाहीला न जुमानता सत्तांतरासाठी त्यांचा निर्णायक संघर्ष सुरू आहे.
काय आहे प्रकरण?
9 ऑगस्टला देशात झालेल्या सार्वत्रिक निवडणुकांचे एक्झिट पोल सरकारी टीवीवर दाखविण्यात आले. वर्तमान राष्ट्रपती अलेक्झांडर लुकाशेंको यांना विक्रमी बहुमत मिळाल्याचा अंदाज टेलिकास्ट झाला. निवडणूक आयोगाच्या अंदाजानुसार राष्ट्रपतींना 80 टक्के मते प्राप्त झाली. तर प्रमुख विरोधी नेत्याच्या खात्यात केवळ 10.12 टक्के मते आली.
विरोधी नेत्या स्वेतलाना तिखानोव्सना यांना हा कौल मंजूर नव्हता. मतमोजणीत पक्षपात, गोंधळ व गडबड झाल्याचा आरोप करत त्यांनी निकाल मान्य करण्यास नकार दिला. राष्ट्रपतींनी खोटारडेपणा करून मते आपल्याकडे वळविली असा त्यांचा आरोप होता. जनतेलादेखील हे आकडे मान्य झाले नाहीत. पूर्ण निकाल जाहीर होण्यापूर्वीच सरकारला विरोध सुरू झाला.
दुसऱ्या दिवशी सकाळीच राजधानी मिंस्कमध्ये सरकारविरोधात भलेमोठे आंदोलन उभे राहिले. हजारो तरुणांनी संसद भवनासमोर गर्दी करून निदर्शने केली. शहरात ठिकठिकाणी निषेध आंदोलने सुरू झाली. न्यूयॉर्क टाइम्स म्हणते की, “हातात सरकारविरोधाचे प्लेकार्ड घेऊन ठिकठिकाणी नागरिक रस्त्यावर उभे आहेत. त्यांच्याकडून सरकारविरोधात जोर जोरात घोषणा दिल्या जात आहेत.”
बीबीसीच्या मते ‘लुकाशेंको गो अवे!’ अशा घोषणा देत तरुण रस्ते जाम करत होते. लुकाशेंको यांनी सत्तेतून पायउतार व्हावे, हुकूमशाही नको, निवडणुका पारदर्शक हव्या, अशा घोषणा राजधानीत ऐकायला मिळत आहेत. आंदोलक सोशल मीडियावर आपल्या मागण्या, निषेधाचे फोटो, वीडियो आणि मते जाहीरपणे मांडत आहेत. राजधानीनंतर ‘ब्रेस्ट’ आणि ‘जोडिनो’ शहरातही सरकारविरोधात मोठं बंड सुरू झालं आहे.
स्वेतलाना बनल्या चेहरा
सार्वत्रिक निवडणुकीत राष्ट्रपतीविरोधात तीन महिला होत्या. त्यातील एक स्वेतलाना तिखानोव्सना. 37 वर्षीय स्वेतलाना घरअंदाज महिला. व्यवसायाने शिक्षक असलेल्य़ा स्वेतलाना अनपेक्षितपणे राजकारण आल्या. निवडणूक प्रचारादरम्यान दिलेल्या एका मुलाखतीत त्या म्हणतात, “राजकारणात मी माझ्या इच्छेने नाहीये. नाईलाज म्हणून मला यात यावे लागले.”
त्यांचे पती सर्गेई तिखानोवस्की ब्लॉगर आहेत. यूट्यूब वीडियोच्या माध्यमातून ते सातत्याने सरकारची समीक्षा व टीका करतात. देशात लोकशाही सत्तेची मागणी लावून धरतात. त्यांनी ‘अ कंट्री फॉर लाइफ’ या चॅनेलवर टाकलेल्या आपल्या विविध वीडियोतून नागरिकांच्या मनाच्या ठाव घेतला. वेळोवेळी राष्ट्रपतीच्या मनमानी धोरणाविरोधात आवाज उठवतात. आर्थिक पतघरसण, बेरोजगारी, वाढता भ्रष्टाचार आणि राजकीय सुधारावर ते भाष्य करतात.
त्यांच्या वीडियोजला देशभरातून भरपूर पसंती मिळते. त्यांच्या वीडियो व लेखाला मिलियन्स शेअर मिळतात. लोकशाही समर्थक म्हणून ते लोकप्रिय झाले. गेल्या काही महिन्यात त्यांना भरपूर फॉलोअर्स मिळाले. जनतेच्या मागणीखातर सर्गेई तिखानोवस्की यांनी राष्ट्रपतीपदाची निवडणूक लढवण्याचे ठरविले.
नामांकन दाखल करण्यापूर्वीच सरकारने त्यांना अटक करून जेलमध्ये टाकलं. त्यांचं मतदान रद्द करत त्यांना निवडणूक लढविण्यास बंदी केली. जनभावना लक्षात घेता त्यांची पत्नी स्वेतलाना निवडणुकीच्या रिंगणात आल्या. हुकूमशाह राष्ट्रपतीला कोणीतरी विरोधक असावा, म्हणून त्यांनी निवडणूक लढविण्यास संमती दिली.
प्रचार मोहिमात जनतेकडून त्यांना भरपूर प्रतिसाद मिळाला. नागरिकांना आपल्याकडून अपेक्षा आहेत, हे लक्षात आल्यावर त्यांनी पूर्ण शक्ती पणाला लावून बलाढ्य सत्ताधिशाचा मुकाबला केला. जनतेने मतपेटीतून त्यांना कौल दिला. परंतु मतमोजणीत घात होऊन सगळा डाव पालटला. आपल्या मतांचा गैरवापर झाल्याचा आरोप करत जनता रस्त्यावर आली.
सरकारविरोधात निदर्शने सुरू होताच स्वेतलाना यांना देशांतर करण्यास भाग पाडण्यात आलं. सरकारने त्यांना रातोरात एका अज्ञात स्थळी स्थानबद्ध केलं. आपल्या दोन मुलांबरोबर त्या सुखरुप आहेत अशी माहिती आहे. ताब्यात घेण्यापूर्वीचा त्याचा एक वीडियो वायरल होतोय. त्यात त्या दहशतीत आणि भेदरलेल्या अवस्थेत दिसत आहेत.
जवळपास 1 कोटी लोकसंख्या असलेल्या बेलारूसमध्ये राजकीय अस्थिरता निर्माण झाली आहे. लोकशाही राज्यव्यवस्थेच्या प्रस्थापनेची मागणी करत जनता आक्रोश करत आहे. तीन दशकापासून आपल्यावर सत्ता गाजवणाऱ्या हुकूमशाहला पायउतार करायचे आहे. त्यासाठी सर्वांनी आपली जीव व ताकद पणाला लावली आहे.
वाचा : इजिप्शियन दुसऱ्या क्रांतीकडे
25 सालापासून एकच राष्ट्रपती
1991 साली सोवियत रशियाचे विघटन होऊन अन्य प्रदेशासह बेलारूस बाहेर पडला. 3 वर्षांनी नव्या राज्यघटनेनंतर बेलारुसमध्ये निवडणुका झाल्या. सोवियतमध्ये फॉर्म हाऊस मॅनेजर असलेल्या अलेक्झांडर लुकाशेंको यांनी निवडणुकीत भाग घेऊन सत्ता बळकावली. 1994 पासून ते सत्तेत आहेत. 65 वर्षीय लुकाशेंको यांनी पाचवेळा फेरनिवड करून घेत 26 वर्षांपासून सत्तेत आहेत.
यूरोपमधला बलवान हुकूमशहा अशी त्यांची ओळख आहे. मनमानी धोरणासाठी ते प्रसिद्ध आहेत. कोरोनाला त्यांनी मनोरुग्ण म्हटलं होतं. शिवाय त्याला दूर ठेवण्यासाठी वोडका प्यावा आणि वारंवार सोना बाथ घ्यावा, असा अजब सल्ला सूचवला होता. परंतु लोकमागणीनंतर त्यांनी देशात लॉकडाऊन जाहीर केला.
बेलारूसची जनता राष्ट्रपतींना रशियाचा हस्तक समजते. देशाला रशियात समाविष्ट करण्याच्या कारस्थाने आखण्याचा त्यांच्यावर आरोप आहे. बीबीसी म्हणते, डिसेंबर-जानेवारीत त्यांनी रशियाचे प्रमुख व्लादिमीर पुतीन यांची दोनदा भेट घेतली. त्यावेळी दोन्ही नेत्यांनी ‘यूनियन स्टेट ऑफ रूस अँड बेलारूस’ करारावर चर्चा केली. 1999 साली झालेला हा करार म्हणजे बेलारूसला रशियात समाविष्ट करण्याचे संमती पत्र आहे.
अर्थव्यवस्था आणि विजेच्या उत्पादनासंदर्भात बेलारूस रशियावर अवलंबून आहे. तसेच रशियाने बेलारूसला सर्वाधिक कर्जाचे वाटप केलं आहे. न्यू यॉर्क टाइम्स म्हणते की, रशिया बेलारूसचा वापर एका हत्यारासारखे करतो. राष्ट्रपती रशिया-बेलारूस एकीकरणाचे समर्थक आहेत. पुतीन यांच्या प्रभावाखाली देशाला रशियाच्या हवाली करतील, अशी भिती बेलारूसच्या नागरिकांना वाटते.
रशियाने ज्या पद्धतीने क्रमिनियाचा ताबा घेतला तसाच तो आता बेलारूसचा घेईन. यातून त्यांची सार्वभोमिकता धोक्यात येईल, अशी भिती आहे. त्यामुळे जानेवारी महिन्य़ात बेलारूसमध्ये पुतीनविरोधात मोठं आंदोलन झालं होतं. पण राष्ट्रपतींनी ते चिरडून टाकलं.
वाचा : रशियन कॉन्स्टिट्यूशन गर्ल
बंडाचा पवित्रा
यापूर्वी बेलारूसमध्ये 2011 साली लोकशाही सत्ता प्रस्थापनेसाठी मोठं आंदोलन झालं होतं. दोन महीने चाललेल्या या आंदोलनात राष्ट्रपतींना राजीनामा देऊन सत्ता सोडण्याची मागणी करण्यात आली होती. 2015 साली झालेल्या निवडणुकीत 80 टक्के मते घेऊन लुकाशेंको पुन्हा राष्ट्रपती झाले. यावेळीदेखील निवडणुकीत पक्षपाताचा आरोप करण्यात आला होता. त्यानंतर त्यांनी विरोधकांचा बंदोबस्त केला.
राष्ट्रपतींनी आताही दमनशाहीची तीच पद्धत अवलंबवली आहे. या निवडणुका पक्षपाती व एकतर्फी असून त्यात सामान्य नियमांचे पालन झाले नाही, असा आरोप नागरिक करत आहेत. एक्झिट पोलचे आकडे येताच रशियाचे व्लादिमीर पुतीन आणि चीनचे जिनपिंग यांनी लुकाशेंकोंना शुभेच्छा दिल्या. त्याचवेळी विरोधकांचा बंदोबस्त करण्यासाठी नाटो देशाचे सैन्य बेलारूसला पाठवू अशी हमी पुतीन यांनी दिली.
आंदोलन चिरडून टाकण्यासाठी सरकारने संपूर्ण शक्ती लावली आहे. रविवारी 16 ऑगस्टला राजधानीत भव्य निदर्शने झाली. पोलिसांनी आंदोलकांवर एकाएकी हल्ला केला. यात अनेकजण गंभीर जखमी झाले. आंदोलक तरुण रक्ताच्या थारोळ्यात रस्त्यावर पडले होते. पोलीस त्यांना फरफटत घेऊन जातानाचे अनेक फोटो वायरल झाले.
आंदोलकांवर स्टेन ग्रेनेड आणि रबर बुलेटचा वापर केला गेला. गार्डियनच्या मते पोलीस आणि आंदोलकात झालेल्या चकमकीत एकाचा मृत्यु झाला. सरकारी चॅनेलने आंदोलनाला राष्ट्रद्रोही म्हणत कव्हरेज देण्यास नकार दिला. त्यामुळे संतप्त तरुणांच्या मोठ्या समुहाने नॅशनल टीवीच्या कार्यालयासमोर निदर्शने केली.
ठिकठिकाणी इंटरनेट कनेक्टिव्हीटी तोडण्यात आली आहे. पोलिसांकडून आंदोलकांची धरपकड सुरूच आहे. राजधानीत 1000 तरुणांना अटक झाली असून इतर शहरातून 2000 हजार जणांना अटक करण्यात आली आहे. सोमवारी 17 ऑगस्टलादेखील राजधानीत हजारो तरुण एकत्र यऊन सरकारविरोधात घोषणा देताना दिसली.
येत्या 25 ऑगस्टला बेलारूसला स्वतंत्र होऊन 29 वर्षे होतील. तीन दशकानंतर पुन्हा बेलारूस हुकमूशाहीतून मुक्त होण्यासाठी संघटित होत आहे. यूरोपमधील हुकूमशाही सत्तेविरोधातले उघडपणे होत असलेले हे सर्वात मोठे आंदोलन आहे. त्याचे भवितव्य काय असेल हे काळ ठरवेल. पण लोकशाही हक्काच्या मागणीसाठी पुन्हा एकदा तरुणांनी पुढाकार घेतला आहे.
(सदरील लेेख 20 ऑगस्ट 2020 रोजी लोकमतमध्ये प्रकाशित झालेला आहे)
जाता जाता वाचा :
Labels:
जगभरSHARE:
ट्रेडिंग$type=blogging$m=0$cate=0$sn=0$rm=0$c=4$va=0
-
जर्मनीच्या अॅडाल्फ हिटलरच्या मृत्युनंतर जगभरात फॅसिस्ट प्रवृत्ती मोठया प्रमाणात फोफावल्या. ठिकठिकाणी या शक्तींनी लोकशाही व्यवस्थेला हादरे द... -
“जो तीराव फुले और सावित्रीमाई फुले के साथ काम फातिमा कर चुकी हैं। जब जोतीराव को पत्नी सावित्री के साथ उनके पिताजी ने घर से निकाला तब फातिमा ...
-
उस्मानाबाद येथे ९३वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन पार पडत आहे. या संमेलनाचे अध्यक्ष फादर फ्रान्सिस दिब्रिटो आहेत. तर उद्घाटन म्हणून रान... -
अ खेर ४० वर्षानंतर इराणमधील फुटबॉल स्टेडिअमवरील महिला प्रवेशबंदी उठवली गेली. इराणी महिलांनी खेळ मैदानात प्रवेश करून इतिहास रचला. विविध वे... -
मध्यपूर्वेतील इस्लामिक राष्ट्रात गेल्या 10 वर्षांपासून लोकशाही राज्यासाठी सत्तासंघर्ष सुरू आहे. सत्तापालट व पुन्हा हुकूमशहाकडून सत्... -
फिल्मी लेखन की दुनिया में साहिर लुधियानवी और सलीम-जावेद के उभरने के पहले कथाकार, संवाद-लेखक और गीतकारों को आमतौर पर मुंशीजी के नाम से संबोधि... -
इ थियोपियाचे पंतप्रधान अबी अहमद यांना शांततेसाठी ‘नोबेल सन्मान’ जाहीर झाला आहे. शेजारी राष्ट्र इरिट्रियासोबत शत्रुत्व संपवून मैत्रीपर्व सुरू...
/fa-fire/ पॉप्युलर$type=one
-
को णत्याही देशाच्या इतिहासलेखनास प्रत्यक्षाप्रत्यक्ष रीतीने उपयोगी पडणाऱ्या साधनांना इतिहाससाधने म्हणतात. या साधनांचे वर्गीकर... -
“जो तीराव फुले और सावित्रीमाई फुले के साथ काम फातिमा कर चुकी हैं। जब जोतीराव को पत्नी सावित्री के साथ उनके पिताजी ने घर से निकाला तब फातिमा ...
-
इ थे माणूस नाही तर जात जन्माला येत असते . इथे जातीत जन्माला आलेला माणूस जातीतच जगत असतो . तो आपल्या जातीचीच बंधने पाळत... -
2018 साली ‘ युनिसेफ ’ व ‘ चरखा ’ संस्थेने बाल संगोपन या विषयावर रिपोर्ताजसाठी अभ्यासवृत्ती जाहीर केली होती. या योजनेत त्यांनी माझ... -
घड्याळाच्या काट्यावर चालणाऱ्या अजस्त्र पण सुस्त मुंबईत काही घटना , घडामोडी घडताहेत. खरं म्हणजे मुंबईची घडी-मोड होत आहे. उदाहरणार्थ , ...
अपनी बात
- कलीम अजीम
- कहने को बहुत हैं, इसलिए बेजुबान नही रह रह सकता. लिखता हूँ क्योंकि वह मेरे अस्तित्व का सवाल बना हैं. अपनी बात मैं खुद नही रखुंगा तो कौन रखेगा? मायग्रेशन और युवाओ के सवाल मुझे अंदर से कचोटते हैं, इसलिए उन्हें बेजुबान होने से रोकता हूँ. मुस्लिमों कि समस्या मेरे मुझे अपना आईना लगती हैं, जिसे मैं रोज टुकडे बनते देखता हूँ. Contact : kalimazim2@gmail.com